Güvenlik Soruşturması Nedir?
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, kişinin kamu hizmetine alınmasında sakınca olup olmadığına ilişkin yapılan soruşturma ve araştırmadır. Bu soruşturma ve araştırma neticesinde idare kamu görevlisi olarak kabul edeceği kişinin kamu hizmetini görmek için yeterli güvenilirlikte olup olmadığına karar vermektedir. [KAMAN KARAN, Nur: Devlet Memurluğunun Sona Ermesi, Seçkin Yayınevi, Ankara 2003, s. 24.]
7315 sayılı “Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu 1. maddesinde, “Bu Kanun, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yapılmasına ve elde edilecek verilerin kullanılmasına ilişkin temel ilkeleri, kimler hakkında yapılacağını, araştırma konusu edilecek bilgi ve belgelerin neler olduğunu, bu bilgilerin ne şekilde kullanılacağını, hangi mercilerin soruşturma ve araştırma yapacağını, Değerlendirme Komisyonunun oluşumu ve çalışma usul, esaslarını, veri güvenliği ile verilerin saklanma ve silinme sürelerini düzenlemektedir.” kuralına yer verilmiştir.
7315 sayılı “Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu m.5 – (1) Güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasındaki hususlara ilave olarak kişinin;
a) Görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verilerinin,
b) Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin,
c) Terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının,
mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli olacak yöntemlerle yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilmesidir.” düzenlemesine yer verilmiştir.
Arşiv araştırması nedir?
7315 sayılı “Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu m. 4 – (1) Arşiv araştırması;
a) Kişinin adli sicil kaydının,
b) Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hâlen aranıp aranmadığının,
c) Kişi hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının,
ç) Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171’inci maddesinin beşinci (KADEK)ve 231’inci maddesinin on üçüncü fıkraları kapsamında alınan kararlar (HAGB) ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların,
d) Hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının,
mevcut kayıtlardan tespit edilmesidir.
Hangi Suçlar Kamu Görevliliğine Girmeye Engel Teşkil Etmektedir?
7315 Sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nda hangi suçların kamu görevliliğine girmeye engel teşkil ettiğine ilişkin açık ve objektif bir düzenleme yapılmadığı görülmektedir. [Akkaş ve Doğan, “Yargı Kararlarında Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması”, Adalet Dergisi, s.864.]
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu m. 48/5’te devlet memurluğuna alınacak kişiler bakımından hangi suçların dikkate alınacağı düzenlenmiştir. Buna göre, “Türk Ceza Kanununun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak” devlet memurluğuna alınacak kişiler için şart olarak öngörülmüştür. 7315 sayılı Kanunun kabulünden sonra bir değişiklik veya Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilme durumu söz konusu olmadığı için düzenleme geçerliliğini korumaktadır. [Akkaş ve Doğan, “Yargı Kararlarında Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması”, Adalet Dergisi, s.864-865.]
Mahkumiyet Dışındaki Hükümlerin Etkisi
7315 Sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanun m. 4/1-ç’de kamu davasının açılmasının ertelenmesi ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararları ile ilgili de arşiv araştırması yapılabileceği düzenlenmiştir.
Kısa Süreli Hapis Cezasının Adli Para Cezasına Çevrilmesi
Yeri gelmişken; sayılan suçlar dışında bir suçtan dolayı hükmedilen kısa süreli hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesinin mevcut kamu görevliliğine veya kamu görevliliğine alımda bir engel teşkil etmemektedir. [Mehmet Karaarslan, “Suç ve Cezaların Memuriyete Etkisi”, C.58, S.1,2009, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s.104. ]
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kararının Tespiti
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararları, adli sicil kayıtlarında yer almamaktadır. Adli Sicil Kanunu’nun 6. maddesine göre, “Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin kararlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak mahkeme, hâkim, askerî hâkim, Cumhuriyet Başsavcılığı veya askeri savcılık tarafından istenmesi halinde verilmek üzere kaydedilir.” Danıştay’ın bir kısım kararlarında, hükmün açıklanmasının geri bırakılmış olması nedeniyle, arşiv araştırmasının olumsuz olarak değerlendirilemeyeceği sonucuna ulaşılırken (D.12.D., E.2015/3186, K.2015/5513, k.t.22.10.2015, D.12.D., E.2015/1919, K.2015/5426, k.t.20.10.2015, ) bazı kararlarında tam tersini değerlendirmiştir.
“Somut olayda başvurucunun silahlı özel güvenlik görevlisi olarak çalışma izni verilmesi için yaptığı başvuru reddedilmiştir. Başvurucunun bu işlemin iptali talebiyle açtığı dava, hakkında HAGB kararı bulunduğu ve henüz denetim süresini tamamlamadığı gerekçesiyle reddedilmiştir. Mahkeme başvurucu hakkında HAGB’ye karar verilmiş olsa da başvurucunun denetimli serbestlik süresinde bu suçu işlediği kabulüyle iptal davasını reddetmiştir. Başka bir deyişle HAGB kararı başvurucunun açtığı iptal davasında başvurucu için mahkûmiyet hükmü gibi sonuç doğurmuştur.
Anayasa Mahkemesi; Anayasa’nın 36. ve 38. maddelerinde güvence altına alınan masumiyet karinesinin ihlal edildiğine .. “[MAZHAR DURAN BAŞVURUSU – (Başvuru Numarası: 2019/3819), Karar Tarihi: 20/9/2023, R.G. Tarih ve Sayı: 24/1/2024-32439] karar vermiştir. İşbu gerekçelerle hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin kararlar (HAGB) memuriyete engel değildir.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasında Cezanın Ertelenmesi Kararının Tespiti
“Davacı hakkında kaçakçılık suçundan verilen hapis cezasının ertelenmesine ilişkin mahkumiyet hükmünün, lehine olan ceza kanunlarının uyarlanması sonrasında kaldırılarak hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına dönüştürüldüğü dikkate alındığında, …; 2012 yılında işlediği suç sebebiyle yargılanan ve suçu işlediği sabit görülmekle birlikte mahkumiyet hükmünün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen davacının, ceza yargılamasına konu suç tarihinin 680 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin yayımlandığı 02/01/2017 tarihinden önce olduğu, ceza yargılaması sonucunda hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin verilen karar sebebiyle herhangi bir suçtan mahkum olduğundan söz edilemeyeceği anlaşıldığından, davacının 5188 sayılı Kanun’un 10. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde belirlenen koşulları taşımadığından bahisle, özel güvenlik görevlisi kimlik kartının iptal edilmesine ilişkin işlemde hukuka uygunluk bulunmamaktadır. ” [Danıştay 10. Daire, 27.04.2023 tarihli ve 2020/1449 E., 2023/2280 K. sayılı kararı]
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasında Kovuşturmaya Yer Olmadığına İlişkin Karar Tespiti
“…4045 sayılı Kanun uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılarak, dava konusu işlem tesis edilmiş olup, işlemin sebep unsuru olarak, davacının, ‘kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek, bulundurmak ve kullanmak’ suçundan …Cumhuriyet Başsavcılığınca …esasına kayden açılan soruşturmada beş yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine ve bir yıl süre ile denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasına karar verildiği, beş yıllık süre sonunda denetimli serbestlik tedbirine uygun davranan davacı hakkında …tarihinde …sayılı karar ile Türk Ceza Kanunu’nun 191. maddesi 4. fıkrası gereğince kovuşturmaya yer olmadığına karar verildiğinin tespit edildiği gösterilmiştir.
… Anayasa Mahkemesinin 21/04/2022 tarihli ve E:2021/42, K:2022/45 sayılı kararıyla iptal edilmiş olması karşısında; Anayasa’nın 153. maddesinde yer alan, Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcı olduğuna dair hüküm ile Danıştayın yerleşmiş içtihatlarıyla istikrarlı bir şekilde belirtildiği üzere, Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal edilmiş olduğu bilindiği halde görülmekte olan davaların Anayasa’ya aykırılığı saptanmış hükümler dikkate alınarak çözümlenmesinin, Anayasa’nın üstünlüğü ve hukuk devleti ilkesine aykırı olacağı hususu da göz önünde bulundurulduğunda, 4045 sayılı Kanun uyarınca yapılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının olumsuz sonuçlandığından bahisle davacı hakkında tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.” [Danıştay 10. Daire, 20.02.2023 tarihli ve 2022/6702 E., 2023/653 K. sayılı kararı]
Değerlendirme komisyonu
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu m. 7’de güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda elde edilen verilerin değerlendirme komisyonu aracılığıyla değerlendirilmektedir.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Olumsuz Çıkanlar
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucu olumsuz olanlar, ilgili işleme karşı idare mahkemelerinde, idari işlemin iptali yoluna başvurabilir. Tarafımızla iletişime geçebilirsiniz.
Davayı Kazananlar
İdari işleme karşı iptal davası açıp kazananlar, eski hale getirme kurumu gereğince mali ve özlük haklarının iadesi için şu makalemizi inceleyebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
- Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında otel kayıtları incelenir mi? Özel hayatın gizliliği ilkesi gereğince incelenemez.
- Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında birinci dereceden akrabalar incelenir mi? Soruşturma ve araştırmanın odak noktasında kamu görevine aday kişi özelinde yürütülür.
- Sosyal medya hesapları incelenir mi? Sosyal medya hesaplarınız herkesin erişimine açık ise incelenir. Her ne kadar sanal devriye uygulaması Anayasa Mahkemesi tarafından yasaklanmış ise de incelemeye hesaplarınız herkese açık ise incelemeye alınabilir.
- Ceza verilmesine yer olmadığına ilişkin karar güvenlik soruşturmasını olumsuz etkiler mi? Karar bir mahkumiyet teşkil etmememektedir. İşbu nedenle sizi olumsuz etkilemeyecektir.
- Hakkımda devam eden soruşturma veya daha önce kesinleşen idari para cezası, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını etkiler mi? Hayır.
Ramazan Tekin
http://ramazantekin.av.trAdana‘da faaliyet gösteren Avukat Ramazan TEKİN, bir taraftan makale ve Yargıtay kararları yayımlayarak hukuk dünyasındaki güncel bilgilere erişimi kolaylaştırırken, diğer taraftan idare/vergi hukuku, ceza hukuku, tazminat hukuku, gayrimenkul hukuku, miras hukuku, medeni hukuk, icra iflas hukuku, iş ve sosyal güvenlik hukuku davalarında avukatlık hizmeti sunmaktadır.
2 thoughts on “Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması”
Comments are closed.